گفت و گو با مارینو کلمانو؛ مستندساز

• چه تفاوت هایی میان فیلمنامه مستند و فیلمنامه داستانی وجود دارد؟

پاشنه فیلمنامه داستانی روی پرداخت شخصیت ها و گره افکنی است که داستان را به جلو می برد. در بیشتر مواقع، فیلم مستند بر پایه ایده ای شکل می گیرد و پیش می رود.

از این لحاظ شبیه فیلمنامه هایی ست که بر شخصیت پردازی متکی است. از آن جا که بسیاری از ایده ها به گذشته بر می گردند، فیلمنامه مستند به شدت به گفت و گو و راوی برای پیشبرد داستانش متکی است.

به نظرم اگر مستند نگار بتواند راهی پیدا کند که از آن طریق شخصیت ها را در متن ماجرای فیلم قرار دهد، سپس مانند فیلم داستانی این شخصیت ها هستند که فیلم را جلو می برند.

• اگر کسی بخواهد به فیلمنامه نویسی مستند رو بیاورد، چه پیشنهاد های به او می کنید؟ آیا کلاس خاصی معرفی می کنید؟

من مدرسه خاصی نمی شناسم. خودم هم به مدرسه نرفتم. من آدم خودآموخته ای هستم. فکر نکنم هم مدرسه ها خاصی برای فیلمنامه نویسی مستند داشته باشند.

این که فیلمنامه نویس چطور کارش را آغاز می کند بسیار ساده است؛ یا دست به قلم و کاغذ می برد و یا شروع به تایپ کردن می کند.

نویسنده می نویسد و به نوشتن ادامه می دهد. نوشتن سیر آموزشی است که هیچگاه پایانی ندارد. نویسنده با نوشتن و تجربه کردن و استقامت پیشرفت می کند. البته اگر کلاسی سراغ داشتید حتما بروید!

• عناصر اصلی فیلمنامه مستند چیست؟

اول تحقیقات جامع و بعد تجزیه و تحلیل نتایج ومرتب کردن آن ها و بعد هم نوشتن روایتی که همه چیز را به هم جفت و جور کند.

مستندسازی جایی است که فیلمنامه نوشتن چندان ضروری نیست. این فیلمنامه بیشتر در زمان ساختن شکل می گیرد و گفت و گو و تنش ها اغلب از پیش تعیین شده نیستند.

اما من همیشه دو فیلمنامه دارم؛ فیلمنامه اول که هدف من را نشان می دهد و راه های احتمالی که برای توسعه ایده در ذهن دارم و بیشتر لیستی از سکانس هایی است که باید فیلم برداری شود.

این لیست بیشتر متکی به مشاهدات قبلی من در مورد موضوع است و نقش راهنما را بر عهده دارد. بسته به شرایط برخی از این صحنه ها گرفته می شود و برخی نه. در نهایت هم فیلم ممکن است بسیار با فیلمنامه متفاوت باشد.

با پایان فیلم برداری با راش های خام متعددی روبرو هستیم و اینجاست که فیلمنامه ثانوی شکل می گیرد. بر اساس موادی که در دست است، جای صحنه ها مشخص می شود.

در این مرحله تمام گفت و گوهای صحنه های گرفته شده روی کاغذ می آیند و سپس فیلمنامه نویس و کارگردان براساس این فیلمنامه ثانوی به تدوین مشغول می شوند.

• وقتی پروژه ای در حال شکل گرفتن است، چگونه پای فیلمنامه نویس به میان می آید؟

در فیلم داستانی به این شکل است که فیلمنامه نویس یا فیلمنامه ای را می نویسد و یا برای نوشتن فیلمنامه ای استخدام می شود.

فیلمنامه نویس مستند هم دقیقا همین وضع را دارد. فیلمنامه نویسانی هستند که فیلمنامه های جایزه بگیری نوشته اند و تقاضا برای آن ها بالاست.

• چگونه موضوعاتتان را پیدا می کنید؟

برای من غریب بودن موضوع مهم است. دوست ندارم کاری را که کس دیگری انجام داده است تکرار کنم. کمک کردن به مردم کار مهمی است.

اما متاسفانه فیلمنامه های کمی وجود دارند که براساس موضوعاتی با این هدف شکل گرفته باشند. شخصا فیلم هایی را دوست دارم که پیامی احساسی القا می کنند و مردم را به فکر وا می دارند.

این مقاله را از «مجله فیلم نگار شماره 63» برداشتیم.

بیشتر بخوانید : چطور باید یک فیلمنامه را شروع کنی؟

بیشتر بخوانید : نویسنده ای که از پیشخدمتی به نویسنده ای موفق تبدیل شد