نقد در معنای لغوی به معنی تمییزدادن صحیح از غلط است که در بسیاری از زمینه‌ها قابل استفاده است. برای مثال می‌توان از یک وسیله صنعتی انتظار داشت کاری که از آن انتظار می‌رود انجام دهد، در غیر این صورت دستگاهی به درد نخور به حساب می‌آید و کاربردی ندارد. اما در بحث نقد اثر هنری حال در هر قالبی، صحیح و غلط مشخصی وجود ندارد.

سطحی‌ترین نوع هنر نیز اگر در قالبی درست جای گیرد می‌تواند خالق احساس یا تفکری یا هردو در مخاطبش باشد.

در بحث نقد هنری، اثر در رابطه با هر مخاطب به نوعی درک و تعریف می‌شود.

همانگونه که مارسل دوشان در این باب گفته است:

یک اثر در دو زمان خلق می‌شود،

یکبار توسط هنرمند و

باری دیگر به واسطه مخاطب.

 اولین مواجه

اصولا ذهن اکثر افراد به گونه‌ایست که در اولین مواجۀ خود با هر چیزی نشانه‌هایی را می‌بینند یا احساس می‌کنند که بیشترین توجه را به خود جلب می‌کنند برای مثال در رو به رو شدن با آتش ممکن است ذهن ما صرف حل مسئله پارچ آبی که در دسترسش است را ببیند تا شیرگازی که به آتش نزدیک است و موجب مرگ ما می‌شود.

از این نوع رفتار انسانی در حوزه‌های بسیاری سود می‌برند به خصوص در بازی های فکری اما در خصوص نقد اثر هنری در ابتدا بهتر است این نشانه‌های واضح تر را دید و پس از ته‌نشین شدن آن تاثیرات اولیه، باز به اثر توجه کرد و این بار کار را عمیق تر نگاه کرد و از خیالپردازیهای شخصی خود نیز در ترجمه کردن اثر برای خود و دیگران استفاده کرد.

زیرا این خصیصۀ تاویل‌پذیری هنر به ما این اجازه را می‌دهد که در خواندن نشانه‌های آن، دنیای خود را تا آنجا که پاهایش بر روی زمین اثر باشد، دخالت دهیم.

منتقد به معنای واقعی آن مخاطبی است که مهارت بیان‌کردن احساسات و افکارش در باب یک اثر هنری را فراگرفته و همراه با کمترین نشانه‌ها نیز دنیای هنرمند را تا حدودی کشف کرده است.

در عین حال که روان هر انسانی و نوع نگاهش با هر انسان دیگری در طول تاریخ بشریت متفاوت است، می‌توان او را به واسطه شباهت شرایط و بسیاری از ترس ها و مسائل بنیادی به تمام انسان ها در طول حضورش بر روی زمین متصل کرد.

نقد خوب نیز از همین میانبر سعی در کشف معانی و احساسات نهفته در اثر هنری می‌کند. در رابطه با نقد تکنیکی هر گونه رسانه هنری نیز منتقد نیاز به مطالعه و دیدن یا شنیدن آثار بسیاری در آن زمینه خاص دارد تا بتواند با اشراف کامل بر نوع به کارگیری آن تکنیک، آن را مورد تحسین یا تخریب قرار دهد.

نقد در انیمیشن و تفاوتش با سینما

از آنجاکه تمام رسانه‌های هنری به یکدیگر مرتبط‌ اند نقد آنها نیز نیاز به شناخت کلی از آنها دارد. اما بعضی از حوزه‌ها اشتراکات بیشتری با یکدیگر دارند مانند هنر نمایش و سینما یا سینما و انیمیشن که ارتباط تنگاتنگی از نظر تکنیکی و بیان داستان دارند.

زیرا ابتدا مخاطب با سینما به عنوان تصویر متحرک آشنا شده است همچنان انتظار دارد که در دنیای کاملا خیالی انیمیشن نیز دوربینی را تعقیب کند و یا برای دیدن قسمتی دیگر از داستان نما قطع شود و به نمایی دیگر در محلی دیگر برود.

گرچه استفاده از این امکانات هیچ ایرادی ندارد اما اصولا زمانی که کلیشه‌ها و محدودیتهایی که از سینما به دنیای انیمیشن وارد شده کنار گذاشته می‌شود تاثیرگذاری و ارزش انیمیشن به عنوان تنها رسانه‌ای که قابلیت خلق چنین صحنه‌هایی را دارد بالا می‌رود.

برای مثال تکنیک مورف و تبدیل شدن بصری شی یا شخصیتی به شخصیت دیگر و یا از بین بردن پرسپکتیو و قوانین طبیعی غیرقابل اجتناب در دنیای مادی، همه و همه این امکان را به هنرمند می‌دهد که هر چه بیشتر قدرت منحصر به فرد قوه تخیلش را به رخ واقعیت موجود در جهان بکشد.

این ویژگی و نوع کاربرد آن است که نقد نویسنده در زمینه انیمیشن را از دیگر موارد جدا می‌کند.

به عنوان حسن ختام می‌توان چنین نتیجه گرفت که نقد درک هر گونه اثر هنری از دید فردی دیگر است که لذت خواندن آن اثر را برای ما چندین برابر می‌کند.

برای نوشتن این بلاگ از منابع زیر استفاده کردیم:

کتاب هنر سینما از دیوید بوردول؛ کتاب مفاهیم نقد مجید اسلامی؛مجله فیلم؛ درباره عکاسی سوزان سانتاگ

​