وقتی آرتور کانن دویل این جمله را در اولین رمان شرلوک هلمز، اتود در قرمز لاکی  (1886) می نوشت، هیچ تصور نمی کرد که دامنه ی تاثیرگذاری و ماندگاری داستان هایش تا کجا پیش خواهد رفت. اگر همین الان به خیابان بروید و از رهگذران بپرسید « شرلوک هلمز که بود؟» اغلب خواهند گفت « کارآگاه زیرکی که پیپ می کشید».

از این شخصیت  چهار رمان و پنجاه و شش داستان کوتاه نوشته شده است.جالب اینکه به شکل روایت های رادیویی، تئاتر، فیلم سینمایی و انیمیشن، بارها و بارها در سرتاسر جهان تعریف شده است.

داستان شرلوک از کجا آمد؟

شرلوک کاملا ساخته و پرداخته ی ذهن دویل نبود، او برای پرداخت این شخصیت ، منابع تاثیرگذار مختلفی داشت که مهمترین آن ها، سه داستان کارآگاهی ادگار آلن پو بودند. سه داستانی که به عنوان آغازگر این گونه ادبی شناخته شده اند و شخصیت اصلی آن ها، کارآگاه آگوست دوپن، در شکل گیری شخصیت هلمز و شیوه کار او روی پرونده ها تاثیرگذار بود.

دویل برای خلق این شخصیت، جدا از دنیای ادبیات، یک الگوی تمام عیار در دنیای واقعی داشت. « بدون شک شرلوک هلمز را مدیون شما هستم.» این جمله را دویل در نامه ای در سال 1892 به دکتر جوزف بل می نویسد. او پزشک و استاد دویل بود. شیوه ی مشاهده ی دقیق  و استنتاج در علم پزشکی  و تشخیص و درمان را که بل در حرف هایش به کار می برد، به عنوان مهم ترین مشخصه هلمز در داستان ها دیده می شود.

ظاهر آقای کارآگاه

در داستان ها، هیچ وقت به کلاه پارچه ای او اشاره نشده است بلکه این تصویر ذهنی برگرفته از تصویرسازی سیدنی پگت در مجله استرند است. شرلوک هلمزِ کانن دویل، مرد جوانی است، بیست و خرده ای ساله که کلاه مردانه ای دارد و فراک می پوشد. او به خاطر کمبود بودجه برای اجاره ی آپارتمان مشکل دارد و به همین دلیل هم به دنبال هم اتاقی می گردد و آن قدر شلخته و عجیب و غریب است که در پیدا کردن هم اتاقی دچار مشکل می شود. در نهایت موفق می شود در همان داستان اول، همراه با واتسون که هم سن و سال خود اوست، جایی را اجاره کند.

خانه شماره ی 221 ب، در خیابان بیکر

آپارتمان آن ها بخش جدایی ناپذیری از داستان است و هر داستان یا در آنجا شروع می شود و یا در آن پایان می یابد، آدرس ثابت و مشخصی در شهر لندن دارد که این موضوع بیش از پیش به واقعی پنداشتن شخصیت کارآگاه در میان خوانندگان کمک می کند. هلمز، همراه هم اتاقی اش واتسون، ساکن خانه شماره ی 221 ب، در خیابان بیکر است.

همه ی این جزئیات داستانی، از توصیفات چهره ها و لباس ها و رفتارها گرفته تا مکان ها و مسیرها، همان چیزی است که از یک لندن ویکتوریایی و آدم هایش در ذهن ها مانده و اقتباس های چندباره از این داستان ها و تماشای چندین باره آن ها آزادانه تر عمل می کند، همیشه برای خواننده و بیننده دوست داشتنی است.

 بیش از دویست فیلم و سریال تلویزیونی بر اساس 56 داستان و چهار رمان شرلوک هلمز ساخته و پخش شده است.

طبق آمار گینس، شخصیت سینمایی شرلوک هلمز از نظر تعداد حضور در آثار تصویری، بالاترین رتبه را دارد.

هلمز خیالباف

هلمز خوب می داند باید کجا را نگاه کند، چه سوالی بپرسد و برای یافته هایش چه توضیحی به هم ببافد.چیز قابل تعجب اینجاست که هلمز همان قدری به استدلال تکیه می کند که به حدس و گمان و تخیلی که با مشاهده کامل می شود.

اگر نگاهی به نوع ادبیاتی که کانن دویل استفاده می کند بیندازید در وهله اول نا امید خواهید شد، زیرا هیچ لفظ پردازی پر زرق و برقی در آن وجود ندارد، هیچ صفت هوشمندانه ای که یک دفعه توجه کسی را جلب کند در آن به چشم نمی خورد و هیچ بینش روان شناختی چشم گیری در آن نیست.

در عوض ، چیزی که نظاره گر آن هستید در نوع خود کمال قصه گویی است، یعنی تاثیر متقابل بی نقصی میان دیالوگ ها و توصیفات، و هم چنین شخصیت پردازی و زمان بندی کامل و بی عیب.

هلمزدرجستجو

راز ماندگاری شرلوک در نشانه هاست؛ چیزی که خودش نیز بارها در کمال فروتنی به آن اعتراف می کند؛ نشانه شناسی دقیق، نبوغ آمیز و علمی که هر کس ردی از کنجکاوی در وجودش باشد، مجذوب آن می شود چرا که دوشادوش او کشف می کند، مستاصل می شود و در نهایت پرده ها را از مقابل چشمان حقیقت کنار می زند.

نشانه شناسی و پختگی شخصیت پردازی داستانی در متن زندگی و جلب دقت به افراد، اشیا و رویدادها سرمایه ی بدیهی مجموعه ماجراهای شرلوک هلمز است و این چنان ظرفیتی به شخصیت ها می دهد که بتدانیم کم کم آن ها را در همین نزدیکی در خانه، محله و همسایگی مان تصور کنیم.

شرلوک درایران

شرلوک هلمز در ایران موجود خوشبختی بوده . بهترین مترجمان هم نتوانسته اند خود را از وسوسه برگردان داستان های او در امان قرار دهند. برای نسل جدید منبع اصلی داستان های شرلوک هلمز یک مجموعه چهارجلدی است که کریم امامی برای سری کتاب های سیاه انتشارات طرح نو ترجمه کرده است.

مروری بر اقتباس های کارآگاه شرلوک هلمز

• 2018 : انیمیشن Sherlock Gnomes  به کارگردانی  John Stevenson ، که جانی دپ او را دوبله کرده است.

• 2015 : بیل کاندان فیلم Mr Holmes را درباره دوران سالخوردگی این شخصیت ساخت که اقتباسی مستقیم از داستان های کانن دویل محسوب نمی شود.
• 2012 : سریالی با نام Elementary بر اساس این داستان ها ساخته شده است و هم محل وقوع حوادث و جنسیت شخصیت دکتر واتسون را تغییر داده است.
• 2010 : شبکه ی تلویزیونی بی بی سی ساخت نسخه ای به روز شده از داستان های کانن ویل را در قالب اپیزودهایی نود دقیقه ای با بازی بندیکت کامبربچ آغاز کرد که توانست مخاطبان میلیونی در سرتاسر جهان بدست آورد.
• 1984 تا 1994 : جرمی برت در سریال 41 قسمتی شرلوک هلمز بازی کرد و نقش آفرینی او مشهورترین اقتباس از این داستان را رقم زد.

 این مقاله را از پرونده ماه نامه 24- بهمن ماه 1394 برداشتیم.

این بلاگ به سفارش سایت اتاق آبی تهیه شده و استفاده از آن با ذکر منبع بلامانع است.