فیلمنامه کتاب زندگی در سال 2007 نوشته شد و کمپانی دریم ورکز قصد داشت آن را تولید کند، اما به خاطر اختلافات خلاقانه، ساخت فیلم عملی نشد. در سال 2011 پل چارت، از مشهورترین بازنویسی کنندگان هالیوود، این فیلمنامه را بازنویسی کرد.

در سال 2012 اعلام شد که گی یرمو دل تورو قصد دارد فیلم را با نام «روز مرده ها» بسازد. ( نام جشن مکزیکی که البته مراسم آن در بسیاری از کشورها اجرا می شود؛ داستان این انیمیشن در مکزیک و حول این روز خاص می گذرد)

اما بعد در سال 2013 جرج گوتیه رز به عنوان کارگردان این انیمیشن انتخاب شد و نام فیلم به کتاب زندگی تغییر کرد. این فیلم اولین تجربه ی گوتیه رز در ساخت انیمیشن سینمایی بلند محسوب می شود.

دل تورو یکی از تهیه کنندگان این انیمیشن است. تعدادی از منتقدهای آمریکایی ظاهر این فیلم را با انیمیشن های تیم برتون، به ویژه عروس مرده مقایسه کرده اند.

مرگ پایان نیست 

مایکل اُ.سالیوان که از فیلم خوشش آمده، در یادداشت خود نوشته است:« طرح داستانی کمی پیچیده است، مثلث عشقی آن تا حدی پیش پا افتاده و طنز آن زیاده از حد متکی به شوخی های مبتذل و آهنگ های پاپ احمقانه است. اما فیلم نقایص کوچکش را با ظاهر فوق العاده خوب و بینش آن جهانی دوست داشتنی اش جبران می کند.

طبق دیدگاه فیلم، مرگ پایان نیست بلکه تنها آغاز نوعی دیگر از بودن است … کتاب زندگی ممکن است از جدیدترین تکنیک انیمیشنی ممکن استفاده کند، اما قوتش را از خِرد باستانی اش می گیرد. فقط نو به نظر می رسد، اما به اندازه ی زندگی و مرگ قدمت دارد.»

درکی از فرهنگ جنوب آمریکا

جیمز براردینلی که سه ستاره به فیلم داده، یادداشت خود را چنین به پایان رسانده است:« در کل، فیلم های انیمیشنی سال 2014 پایین تر از حد انتظار بودند و در حالی که کتاب زندگی فاقد اصالت و جذابیت عمومی ای است که بتواند این روند را معکوس کند، دیدن این که تماشاگران لاتین چقدر از آن خوششان می آید، جذاب است.

اگرچه دل تورو و گوتیه رز فیلم را مناسب یک جمعیت خاص نساخته اند، برخی تصاویر ممکن است برای آن ها که درکی از فرهنگ جنوب آمریکا دارند، آشنا به نظر برسد. به شکلی کلی تر اما کتاب زندگی آن قدر گیرایی های جریان اصلی دارد که بتواند سرگرمی خوبی برای پدر و مادرها و بچه ها فراهم کند.»

اصلا خلاقانه نیست

کلودیا پوئیگ که چندان از فیلم خوشش نیامده، نوشته است:« داستان گیج کننده ی کتاب زندگی اصلا به اندازه ی تصاویر پرطراوت آن خلاقانه نیست … داستان، لبریز از هنرهای فولک مهیج مکزیکی، با سرزندگی عمیقا وارد حیطه ی مرگ و زندگی پس از مرگ می شود؛

موضوعاتی که در فیلم های خانوادگی از آن ها دوری می شود، چرا که برای بچه ها زیادی غمناک و پیچیده فرض می شود.»

اثری پر از گرما و تحرک

گسترش یافتن مفاهیمی چون مرگ و زندگی در جهان دیگر، در آثار انیمیشن کودکان در چند سال اخیر نکته ی جالب توجهی است که می توان جداگانه به آن پرداخت، اما شاید هیچ فیلم انیمیشنی چون کتاب زندگی تصویری این چنین سرخوشانه از زندگی آن جهانی ارائه نکرده باشد.

یک گروه از نوجوانان دردرسرساز با تور مدرسه برای بازدید به موزه ی تاریخ مکزیک می روند در حالی که به نظر نمی رسد موزه برای هیج یک جذابیتی داشته باشد.

اما وقتی یک راهنمای مرموز و خوش صحبت آن ها را از دری دیگر به مکانی عجیب می برد تا یکی از قصه های قدیمی آن سرزمین را درباره ی گاوباز نوازنده ای که از جهان مرگان باز می گردد روایت کند، نگاه آن ها درباره ی تاریخ گذشتگان کشورشان تغییر می کند.

فیلم بر بستری از اعتقادات آمریکایی لاتین، که حال فرصت یافته در یک  اثر با تولید و توزیع جهانی بهتر به چشم بیاید، سعی می کند در همه ی ابعاد بدیع باشد.

در ابتدا این از شیوه ی طراحی و گرافیک آن هویداست که چهره ها و اندام های شخصیت ها تا حدودی شبیه عروسک هایی انتخاب شده اند که در سنت روایت برای کودکان برای همین منظور استفاده می شدند تا در عین وابستگی به آن سنت، بدعتی در فرم انیمیشن های رایج باشد.

تحرک فرمی و حرکتی این شخصیت ها به همراه تنوع رنگی که از فضاها و مکان های مورد اشاره می آید به اثری پر از گرما و تحرک منجر شده که در نسخه ی سه بعدی اش مخاطب را غرق در پویایی و نشاط می کند و همین کمک می کند تا زندگی پس از مرگ هم، مگر آن جایی که به جهان فراموش شدگان می رسیم، پرنشاط و پر خون باشد.

روایتگری متعادل

در روایتگری هم به رغم استفاده از کلیشه ها، با تکرار رو به رو نیستیم. مثلا نحوه ی ورود به موزه – به عنوان جایی که برای بچه های امروزی خیلی کسل کننده است – با آن شکل مرموزش می تواند مخاطب خردسال سینما را هم که به این نوع آغاز قصه ها  حساس است جذب کند.

سایر کلیشه ها در فیلم که در واقع به دلیل تکرار همین وضعیت در جهان واقعی است، مثلا مضمون بارها گفته شده ی پدری که می خواهد فرزندش همانی شود که او می خواهد، اینجا به شکلی بازتعریف می شود.

کتاب زندگی از آن دست آثاری نیست که بگوییم در تاریخ انیمیشن ماندگار می شود اما این حسن را دارد که در همه ی زمینه ها دست اترکاران اثر خواسته اند گامی ولو کوچک به جلو بردارند و همین اثر را احترام برانگیز می کند.

کارگردان : جرج گوتیه رز

فیلمنامه : گوتیه رز، داگ لانگدیل

موسیقی : گوستاوو سانتاولالا

محصول : آمریکا، 2014

مدت زمان : 95 دقیقه

بودجه ساخت : 50میلیون دلار

این بلاگ به سفارش سایت اتاق آبی تهیه شده و استفاده از آن با ذکر منبع بلامانع است.